ضایعات مواد غذایی

روز جهانی آگاهی از اتلاف و ضایعات مواد غذایی اطرف مجمع عمومی سازمان ملل متحد

مقدار ضایعات مواد غذایی در دنیا بسیار زیاد است و یکی از مشکلات جدی زیست‌محیطی و اقتصادی به شمار می‌آید.

 طبق گزارش سازمان ملل متحد ، حدود یک‌سوم از تمام مواد غذایی تولیدشده در جهان هر ساله به هدر می‌رود.

 این معادل حدود  1.3 میلیارد تن غذا در سال است که می‌تواند میلیاردها نفر را تغذیه کند.

مقدار ضایعات در دنیا

ضایعات مواد غذایی در کشورهای توسعه‌یافته بیشتر به دلیل مسائل مصرف‌کننده، مانند دور ریختن غذا به دلیل انقضای تاریخ مصرف یا تولید بیش از حد غذاست.

در کشورهای در حال توسعه، پسماند مواد غذایی بیشتر به دلیل مشکلات در زنجیره تأمین، مانند ناکارآمدی در برداشت، انبارداری و حمل‌ونقل است.

این ضایعات غذایی باعث تولید مقادیر زیادی گازهای گلخانه‌ای، مخصوصاً گاز متان می‌شود که تأثیر زیادی بر تغییرات اقلیمی دارد.

علاوه بر آن، از دست دادن منابع طبیعی مانند آب و انرژی برای تولید این مواد غذایی، به هدر رفتن منابع بسیار ارزشمندی نیز منجر می‌شود.

کاهش ضایعات غذایی یک راهکار کلیدی برای بهبود امنیت غذایی و کاهش اثرات زیست‌محیطی است.

ضایعات موادغذایی در ایران

در ایران نیز هر چند تاکنون آمار دقیقی از ضایعات مواد غذایی به ویژه در سطح خانوار به طور رسمی اعلام نشده است،

با این حال بر اساس آمارهاي غیر رسمی، به طور متوسط هر ساله 35 درصد از محصولات تولیدي ضایع میشوند

و بدین ترتیب، حدود 25 درصد درآمد نفتی کشور در قالب ضایعات غذایی از بین میرود که معادل غذاي 15 میلیون نفر است.

ضایعات محصولات پروتئینی، مانند گوشت، مرغ، ماهی و محصولات لبنی، نیز بخش قابل توجهی از ضایعات غذایی در جهان را تشکیل می‌دهد و به دلیل تأثیرات زیست‌محیطی و اقتصادی اهمیت زیادی دارد.

طبق گزارش‌های مختلف

در کشورهای توسعه‌یافته، حدود  20-30درصد از محصولات پروتئینی تولیدشده به هدر می‌رود.

این ضایعات معمولاً در مراحل توزیع و مصرف اتفاق می‌افتد.

در کشورهای در حال توسعه، ضایعات مواد غذایی و محصولات پروتئینی اغلب به دلیل ناکارآمدی در زنجیره سرد (ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل) رخ می‌دهد.

برای مثال، عدم وجود زیرساخت‌های مناسب برای نگهداری مواد غذایی قابل فساد مانند گوشت و ماهی باعث می‌شود که محصولات زیادی پیش از رسیدن به بازار یا مصرف‌کننده از بین بروند.

تأثیرات زیست‌محیطی ضایعات پروتئینی

ضایعات مواد غذایی از نظر زیست‌محیطی نیز تأثیرات زیادی دارند، زیرا تولید محصولات حیوانی منابع زیادی از جمله آب، زمین و انرژی مصرف می‌کند. علاوه بر این، پرورش حیوانات منجر به تولید گازهای گلخانه‌ای، مخصوصاً متان و دی‌اکسید کربن می‌شود که باعث تسریع تغییرات اقلیمی می‌شود.

برای نمونه

تولید هر کیلوگرم گوشت گاو به مقدار زیادی آب و خوراک نیاز دارد و در عین حال مقدار زیادی گاز گلخانه‌ای تولید می‌کند از این رو ضایعات گوشت گاو بیشترین اثر زیست‌محیطی را دارد

برای کاهش این ضایعات صنایع غذایی مهیا با شستشو و قطعه بندی, پوست گیری و استخوان و غضروف گیری در به حداقل رساندن میزان ضایعات وآلودگی نقش اساسی دارد.

ضایعات ماهی نیز به ویژه در مناطق ساحلی و کشورهای در حال توسعه که امکانات فرآوری و نگهداری کافی ندارند، بسیار رایج است.

کاهش ضایعات پروتئینی

راهکارهایی مانند بهبود زنجیره سرد، بهینه‌سازی مصرف خانگی و مدیریت بهتر منابع غذایی می‌تواند به کاهش این ضایعات کمک کند.

همچنین خرید محصولات پروتئینی که تحت نظارت سازمان بهداشت و نظارت هستند و آموزش مصرف‌کنندگان درباره نحوه نگهداری صحیح محصولات پروتئینی و جلوگیری از هدررفت در سطوح خانگی و رستورانی نیز اهمیت دارد.

دسته بندی پسماند مواد غذایی

وجود ضایعات مواد غذایی در مراحل تولید و مصرف، نشان از ناکارآمدي فرایندهاي غذایی در استفاده از منابع است.

ضایعات غذایی بر پایداري غذایی در هر سه بخش: اقتصادي، اجتماعی و زیست محیطی تأثیر میگذارد و باعث زیان هاي اقتصادي و کاهش بازگشت سرمایه شده، مانع توسعه و پیشرفت اجتماعی میشوند و تأثیر قابل توجهی بر محیط زیست دارند.

تأثیر ضایعات غذایی بر منابع آب و انرژی

ضایعات مواد غذایی بیش از یک چهارم کل آب شیرین استفاده شده را به خود اختصاص داده است.

به طور متوسط براي تولید یک کیلو کالري مواد غذایی، نیاز به سه کیلو کالري انرژي سوخت فسیلی است (نیازهاي انرژي براي تولید و حمل و نقل مواد غذایی) که موجب مصرف بی رویه سوخت هاي فسیلی و تأثیر مستقیم آنها بر تغییرات آب و هوایی میشود.

برآورد مؤسسه منابع جهانی (WRI)

مؤسسه منابع جهانی WRI (Institute Resources World )برآورد میکند که اگر میزان کل ضایعات غذایی به نصف برسد، جهان به میزان 1314 تریلیون کیلوکالري کمتر به غذا نیاز خواهد داشت.

 این به میزان قابل توجهی از بار تحمیل شده بر محیط زیست میکاهد.

افزون بر آن، پوسیدگی ضایعات مواد غذایی در محل دفن ضایعات، مقدار قابل توجهی متان تولید میکند که پتانسیل گرم شدن جهانی آن 25 برابر بیشتر از دي اکسید کربن است.

 بدون افزایش نهاده هاي کشاورزي، استفاده از منابع طبیعی کمیاب و یا بکارگیري فناوري هاي پیشرفته تولید، افزایش داد.

بهبود دسترسی و بهره‌وری غذایی

 با کاهش ضایعات مواد غذایی، میتوان دسترسی به مواد غذایی و راه وصول به آن را بهبود داده و بهره وري سیستم غذایی را کاهش ضایعات مواد غذایی بدون کاستن از استانداردهاي زندگی، میتواند باعث بهبود وضعیت اقتصادي خانوارها شود.

با این اوصاف، کاهش ضایعات مواد غذایی نه تنها یک وظیفه اقتصادي و زیست محیطی بلکه یک وظیفه اخلاقی است و هرگونه استفاده غیر مسئولانه از مواد غذایی که منجر به تولید ضایعات شود، از لحاظ اخلاقی غیرقابل قبول است.

ضرورت اندازه‌گیری ضایعات غذایی

اندازه گیري میزان ضایعات مواد غذایی و تعیین عوامل مؤثر بر آن، یکی از اقدامات ضروري براي مدیریت ضایعات غذایی و دستیابی به امنیت و پایداري سیستم غذایی خواهد بود

تاکنون مطالعات متعددي در زمینه ي کاهش ضایعات مصرف خانوار در داخل کشور انجام شده، لیکن هیچ مطالعه اي در ایران میزان ضایعات تمام اقلام غذایی تولید شده توسط خانوارها را برآورد نکرده است.

ضایعات مواد غذایی اغلب به زباله تبدیل میشوند و باعث اثرات مخرب گلخانه اي و آلودگی آب، خاک و هوا میگردند.

طبقه‌بندی خانوارها بر اساس میزان ضایعات غذایی

تحلیل خوشه اي بر اساس میزان ضایعات مواد غذایی، خانوارهاي مورد بررسی را در سه دسته :

خانوارهاي اسراف کننده با بیشترین ضایعات غذایی و کمترین فراوانی پاسخگویان،

دسته خانوارهاي با ضایعات غذایی متوسط با تقریباً نزدیک به نیمی از میانگین ضایعات غذایی خانوارهاي اسراف کننده ،

دسته خانوارهاي صرفه جو با کمترین میزان ضایعات غذایی و فراوانی نزدیک به دسته دوم، قرار داد.

 طبق محاسبات صورت گرفته بر مبناي متوسط ضایعات یک سال خانوارهاي با ضایعات غذایی متوسط و تعمیم آن به تناسب خانوارها در کل کشور، رقم هنگفتی از مواد غذایی ضایع میشود.

که با توجه به پیامدهاي زیان بار اقتصادي، اجتماعی و زیست محیطی آن نگران کننده بوده و نیازمند بررسی دقیق و اقدام جدي میباشد.

عوامل مؤثر بر ضایعات غذایی

براي تعیین عوامل مؤثر بر میزان ضایعات مواد غذایی و سهم هر عامل بر ضایعات مواد غذایی خانوارهاي مورد مطالعه از رگرسیون سلسله مراتبی استفاده شد.

 نتایج نشان داد متغیرهاي مهارت کاهش ضایعات غذایی، نگرش به کاهش ضایعات، داشتن برنامه زمانی، هنجار اجتماعی و دانش کاهش ضایعات غذایی تأثیر منفی و معنی داري بر میزان ضایعات غذایی خانوارها داشتند.

 یعنی با بهبود این متغیرها در خانوار، ضایعات غذایی نیز کاهش مییابد.

 متغیر آگاهی از ضایعات غذایی داراي تأثیر مثبت بر میزان ضایعات غذایی بود.

مثبت بودن ضریب معادله خط رگرسیونی متغیر آگاهی مبین این مطلب است که هرچه آگاهی خانوار از نوع و میزان مواد غذایی تلف شده در خانوار، علت و هزینه آن افزایش مییابد، میزان ضایعاتشان هم بیشتر میشود.

آگاه بودن از اتلاف مواد غذایی

به نظر میرسد هم جهت بودن این رابطه به این دلیل باشد که علیرغم تظاهر پاسخگویان به آگاه بودن از ضایعات غذایی خود، آنها از مجموع این ضایعات به طور دقیق و در دراز مدت آگاهی لازم را ندارند،

به طوريکه طبق مصاحبه هاي صورت گرفته اکثر پاسخگویان، ضایعات خود را در حد قابل چشم پوشی میدانند، یا اولویت هاي دیگري از قبیل سلامتی، حفظ آبرو در مقابل میهمان، تدارک بیننده خوب بودن و خرده فرهنگ ها را بر هدر رفتن مواد غذایی ترجیح میدهند.

بنابراین، طبق ضرب المثل مشهور کسب و کار: (آنچه که اندازه گیري شود، مدیریت میشود) باید در مراکز آموزشی و فرهنگی مختلف، دوره هاي آموزش آشپزي و غیره

به طور مکرر مجموع ضایعات مواد غذایی یک خانوار در یک هفته و جمع کل خانوارهاي ایرانی در یک سال به صورت اجمالی بیان شود

و پیامدهاي اجتماعی، اقتصادي، زیست محیطی آن گوشزد گردد تا این مسئله براي مصرف کنندگان ملموس تر شده و کاهش ضایعات غذایی بتواند اولویت هاي اول را در رفتار مصرف مواد غذایی به خود اختصاص دهد.

راهکارهای کاهش ضایعات مواد غذایی پروتئینی

بصورت کلی در سراسر دنیا همه مردم در تلاش هستند تا تولید ضایعات خود را به حداقل برسانند با این کار آسیب و آلودگی به محیط زیست را به حداقل برسانند.

با انجام راهکار های زیر شما نیز میتوانید در حفظ محیط زیست خود نقش داشته باشید:

آموزش و آگاهی سازی مصرف‌کنندگان برای خرید محصولات پروتئینی به صورت قطعه بندی و بسته بندی شده

تولید محصولات غذایی بدون ضایعات و یا با ضایعات کمتر توسط تولیدکننده و خرید محصولات مناسب توسط مصرف کنندگاه یک راه حل اصولی برای کاهش ضایعات است

در این باب مجموعه صنایع غذایی مهیا تمامی محصولات پروتئینی خود از جمله گوشت و مرغ و ماهی و فراورده های گوشتی تولید شده را با روش های مخصوص پوست ,استخوان و غضروف گیری میکند

این کار مانع از پخش آلودگی و کاهش ضایعات مواد غذایی و خرید به صرفه میشود.

آگاهی از میزان نیاز و مصرف موادغذایی خانوار

آگاهی داشتن از میزان مصرف مواد غذایی و نیاز خانواده در بازه زمانی یک ماهه یا هفتگی کمک میکند تا ضایعات تولیدی کمتر شود و با توجه به نیاز خرید انجام شود.

نگهداری درست و حفظ زنجیره سردبرای حمل مواد غذایی

همانطور که تولید کنندگان به دمای سردخانه و محل نگهداری محصولات پروتئینی  از زمان ذبح دام تا موقع رساندن محصولات به درب فروشگاه ها و سوپرمارکت ها توجه دارند

مصرف کنندگان نیز باید به دمای فروشگاه ها توجه کنند زیرا این محصولات بسیار حساس به دما هستند

علاوه بر آن باید حتما آخرین خرید شما محصولات پروتئینی باشد تا از لحظه خرید تا رساندن آن به منزل بیش از حد در دمای محیط نباشد.

 از این رو گروه صنایع غذایی مهیا سایت مهیاشاپ را جهت خرید تمامی محصولات پروتئینی و فرآورده های گوشتی تعبیه کرده است

تا تمام محصولات را با ماشین های مخصوص با حفظ زنجیره سرد به دست شما برساند.

با خرید از مهیا شما با خیال راحت محصول مورد نیاز خود را درب منزل با ارسال رایگان تحویل میگیرید.